بررسی استانداردهای جهانی ایمنی کلر

اهمیت استانداردهای ایمنی کلر

اهمیت استانداردهای ایمنی کلر از آنجا ناشی می‌ شود که این ماده شیمیایی به شدت سمی و خورنده است. و خطرات جدی برای سلامت انسان و محیط زیست ایجاد می کند. بدون وجود استانداردهای ایمنی جامع و به‌روز ، استفاده ، حمل و نقل ، و تولید کلر منجر به حوادث مرگبار و خسارات زیست ‌محیطی وسیع می شود. نیاز به استانداردهای جهانی برای حفاظت از انسان ‌ها و محیط زیست در موارد زیر نمایان می ‌شود:

* خطرات کلر و اهمیت استانداردها

- کلر یک گاز بسیار سمی است که با استنشاق به دستگاه تنفسی آسیب می ‌رساند. حتی غلظت‌ های کم آن باعث سوزش چشم ، بینی و گلو می شود. در غلظت ‌های بالاتر به ریه ‌ها آسیب جدی رسانده و منجر به ادم ریوی (جمع شدن مایع در ریه ‌ها) و مرگ می شود. استانداردها باید حد مجاز مواجهه با کلر در محیط کار و زندگی را تعیین و مکانیزم‌ های حفاظت تنفسی مناسب را تعریف کنند.

- کلر یک ماده خورنده است و با تماس با پوست و چشم باعث سوختگی ‌های شیمیایی می ‌شود. این سوختگی‌ ها بسیار دردناک و دائمی می باشند. استانداردها باید اقدامات پیشگیرانه مانند استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) مناسب (مانند دستکش ، عینک ، لباس محافظ) و روش‌ های صحیح شستشوی در صورت تماس را مشخص کنند.

- کلر با مواد شیمیایی دیگر واکنش ‌های شدیدی ایجاد می کند و تولید گازهای سمی و یا انفجار می کند. استانداردها باید نحوه ذخیره ‌سازی و حمل و نقل ایمن کلر را به منظور جلوگیری از این واکنش‌ها مشخص کند. به ویژه در ارتباط با مواد ناسازگار.

- نشت کلر ، آب ‌های سطحی و زیرزمینی را آلوده کرده و به اکوسیستم آسیب می رساند. استانداردها باید شامل پروتکل ‌های مدیریت پسماند و اقدامات اضطراری برای کنترل نشت و پاکسازی محیط باشند.

- بدون استانداردهای جهانی تفسیر و اجرای مقررات ایمنی متفاوت خواهد بود. و این منجر به عدم حفاظت کافی در برخی مناطق شود. استانداردهای جهانی اطمینان می ‌دهند که حداقل الزامات ایمنی در همه جا رعایت می ‌شود.

استانداردهای ایمنی برای تولید ، ذخیره ‌سازی ، حمل ‌و نقل و استفاده از کلر از اهمیت فوق ‌العاده ‌ای برخوردارند تا از خطرات بالقوه برای سلامت انسان‌ ها و محیط زیست جلوگیری شود. بدون استانداردهای جهانی ، تفسیر و اجرای مقررات ایمنی در کشورهای مختلف متفاوت خواهد بود و این به عدم حفاظت کافی و افزایش حوادث منجر می شود.

استانداردهای جهانی اطمینان می ‌دهند که حداقل الزامات ایمنی در همه جا رعایت می ‌شود. هماهنگی بین ‌المللی را افزایش می ‌دهد و همکاری در مواقع اضطراری را تسهیل می‌ کند. این استانداردها باید به طور مداوم به ‌روزرسانی شوند. تا با پیشرفت ‌های علمی و فناوری همگام باشند و از حفاظت مؤثر در برابر خطرات کلر اطمینان حاصل کنند.

تاریخچه استانداردهای ایمنی کلر

تاریخچه استانداردهای ایمنی کلر با افزایش استفاده صنعتی از این ماده شیمیایی در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم آغاز شد. در ابتدا آگاهی از خطرات کلر محدود بود و اقدامات ایمنی عمدتا به رویه‌ های داخلی شرکت ‌ها و اقدامات فردی کارگران بستگی داشت. با افزایش حوادث مرتبط با نشت و مسمومیت ، کشورهای مختلف به تدریج شروع به وضع مقررات اولیه کردند.

که عمدتا بر ذخیره‌ سازی ایمن ، حمل و نقل و استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) مانند ماسک ‌های تنفسی و لباس ‌های محافظ تمرکز داشتند. این مقررات اولیه غالباً در سطح ملی بودند و هماهنگی بین ‌المللی کمی داشتند. با گذشت زمان و افزایش آگاهی از خطرات کلر ، سازمان ‌های بین ‌المللی مانند سازمان ملل متحد و سازمان ‌های استانداردسازی مانند ISO نقش مهمی در تدوین استانداردهای جامع ‌تر و هماهنگ‌ تر در سطح جهانی ایفا کردند.

این استانداردها نه تنها مقررات ذخیره ‌سازی و حمل ‌و نقل را تکمیل کردند، بلکه بر موارد دیگری مانند طراحی سیستم‌ های کنترل نشت ، آموزش کارکنان ، برنامه ‌های واکنش به حوادث و مقررات زیست‌ محیطی برای کنترل انتشار کلر نیز تمرکز کردند. این استانداردها به‌طور مداوم به ‌روز می ‌شوند تا با پیشرفت ‌های علمی ، فناوری و تجربیات جدید همگام باشند. حوادث صنعتی و پژوهش ‌های جدید در زمینه سمیت و خطرات کلر معمولاً منجر به تغییرات در استانداردها می ‌شوند.

استانداردهای بین‌ المللی مربوط به کلر

چندین سازمان بین ‌المللی استانداردهایی را برای ایمنی و مدیریت کلر تدوین کرده ‌اند. این استانداردها جنبه‌ های مختلفی از چرخه عمر کلر را از تولید تا دفع پوشش می ‌دهند. برخی از مهم ترین سازمان ‌ها و استانداردهای مرتبط عبارتند از:

- سازمان ملل متحد (UN) : سازمان ملل متحد از طریق کمیته تخصصی حمل و نقل کالاهای خطرناک یا سیستم هماهنگ جهانی ، طبقه ‌بندی و برچسب‌ گذاری مواد شیمیایی خطرناک را توسعه داده است. این سیستم کلر را به عنوان یک ماده خطرناک طبقه ‌بندی می ‌کند و مقررات مربوط به حمل و نقل ایمن آن را مشخص می‌ کند. این مقررات در توصیه ‌های مربوط به حمل و نقل کالاهای خطرناک UN به طور کامل شرح داده شده ‌اند. شماره UN برای کلر 1017 است.

- سازمان بین ‌المللی استانداردسازی (ISO): ISO استانداردهایی را برای جنبه‌ های مختلف مدیریت و ایمنی کلر ارائه نمی‌ دهد. بلکه استانداردهای کلی ایمنی و مدیریت مواد شیمیایی را تدوین می ‌کند. که برای کلر نیز کاربرد داشته باشند. برای مثال ، استانداردهایی برای سیستم ‌های مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی OHSAS 18001 و ISO 45001 وجود دارد که اصول و الزامات مدیریت ریسک و ایمنی در محل کار را تعریف می ‌کند. و می ‌توان آنها را برای مدیریت خطرات کلر در محیط ‌های صنعتی به کار برد.

- سازمان ‌های استاندارد ملی: بسیاری از کشورها سازمان ‌های استاندارد ملی خود را دارند مانند ANSI در ایالات متحده ، BS در بریتانیا ،DIN در آلمان که استانداردهای خاص مربوط به ذخیره ‌سازی ، حمل و نقل و استفاده از کلر را بر اساس الزامات ملی و منطقه ‌ای تدوین می‌ کنند. این استانداردها اغلب بر اساس توصیه ‌های UN و سایر استانداردهای بین المللی هستند، اما ممکن است الزامات اضافی یا دقیق تری را نیز شامل شوند.

- سازمان ‌های صنعتی: سازمان‌ های صنعتی استانداردهای صنعتی یا دستورالعمل‌ های ایمنی را برای استفاده و مدیریت کلر منتشر می کنند. این استانداردها اغلب جزئیات و راهنمایی ‌های عملی را برای صنایع خاص ارائه می ‌دهند.

استانداردهای بین ‌المللی مربوط به ایمنی و مدیریت کلر ، مجموعه‌ ای از مقررات و دستورالعمل‌ ها از سازمان ‌های مختلف مانند سازمان ملل متحد (UN) و سازمان‌ های استاندارد ملی است. که به جنبه ‌های خاصی از مدیریت کلر از جمله حمل و نقل ، ذخیره ‌سازی و استفاده در صنایع مختلف می ‌پردازند.

در حالی که استانداردهای UN برای حمل و نقل بین ‌المللی کلر الزامی هستند سایر استانداردها ممکن است توصیه ای یا دارای الزامات قانونی ملی باشند. از آنجایی که این استانداردها به طور مداوم با پیشرفت ‌های علمی و فناوری به روز می ‌شوند همیشه باید به آخرین نسخه ‌های مرتبط مراجعه کرد. تا از مدیریت ایمن کلر در هر موقعیت خاص اطمینان حاصل شود.

ISO 45001 سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی

استاندارد ISO 45001 یک استاندارد بین ‌المللی برای سیستم ‌های مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی (OHSMS) است که چارچوبی را برای سازمان ‌ها ارائه می ‌دهد تا خطرات ایمنی و بهداشت شغلی را شناسایی ، ارزیابی ، کنترل و کاهش دهند. این استاندارد جایگزین OHSAS 18001 شده و بر اصول مدیریت ریسک ، مشارکت کارکنان و بهبود مستمر تمرکز دارد. در محیط‌ های کاری کلر که با خطرات ذاتی جدی همراه است.

کاربرد ISO 45001 از اهمیت ویژه ‌ای برخوردار است. در اینجا چگونگی استفاده از ISO 45001 برای مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی در محیط ‌های کاری کلر بررسی می ‌شود:

1. اولین گام در پیاده ‌سازی ISO 45001 ، شناسایی و ارزیابی دقیق کلیه خطرات مرتبط با کلر در محیط کار است. این شامل خطرات ناشی از تماس با کلر (گاز یا مایع) ، نشت ‌های احتمالی ، آتش‌ سوزی ، انفجار و همچنین خطرات ثانویه ناشی از واکنش ‌های شیمیایی با مواد دیگر می ‌شود. این ارزیابی باید با مشارکت کارگران که به خوبی با خطرات محیط کار خود آشنا هستند انجام شود.

2. پس از شناسایی و ارزیابی خطرات ، سازمان باید اقدامات کنترلی مناسب را برای کاهش یا حذف خطرات ایجاد کند. این اقدامات شامل موارد زیر می باشد:

* طراحی سیستم ‌ها و فرایندهایی برای جلوگیری از نشت ، تهویه مناسب برای حذف گاز کلر، سیستم ‌های هشدار زود هنگام ، استفاده از تجهیزات حفاظت انفجاری و سیستم‌ های ایمنی فرآیند.

* تهیه دستورالعمل ‌های کاری ایمن ، برنامه ‌های آموزش و آموزش مجدد کارکنان ، تعیین وظایف و مسئولیت ‌ها ، برنامه‌ ریزی برای پاسخگویی به شرایط اضطراری و ایجاد سیستم گزارش ‌دهی حوادث.

* تجهیزات حفاظت فردی تامین و استفاده از ماسک‌ های تنفسی مناسب ، لباس ‌های محافظ ، دستکش‌ ها و کفش ‌های ایمنی برای محافظت از کارکنان در برابر تماس با کلر.

3. بر اهمیت آموزش و آموزش مجدد کارکنان تاکید دارد. کارگران باید در مورد خطرات کلر ، اقدامات کنترلی و اقدامات اضطراری به طور کامل آموزش ببینند. آموزش باید به‌طور منظم تکرار شود. تا اطمینان حاصل شود که کارکنان دانش و مهارت‌ های لازم را برای کار ایمن با کلر دارند.

4. سازمان باید به طور منظم سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی خود را پایش و بررسی کند تا از اثر بخشی اقدامات کنترلی اطمینان حاصل کند. این شامل بازرسی‌ های منظم تجهیزات ، نظارت برکیفیت هوا و بررسی گزارش ‌های حوادث است.

5. بر بهبود مستمر سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی تاکید دارد. سازمان باید به طور مداوم روش‌ های خود را برای شناسایی و کنترل خطرات بهبود دهد و از تجربیات و بهترین شیوه ‌ها بهره ببرد.

نشانه ‌های ایمنی کلر

NFPA 704 یا سیستم الماس خطر NFPA، سیستمی برای شناسایی خطرات مواد خطرناک است. که توسط انجمن ملی حفاظت از آتش توسعه داده شده است. این سیستم از یک الماس چهار بخشی رنگی استفاده می کند تا اطلاعات سریع و بصری در مورد خطرات مواد را به پرسنل اضطراری و دیگر کارکنان ارائه دهد. هر بخش از الماس به یک دسته از خطرات اشاره دارد:

- بخش آبی (خطرات بهداشتی): این بخش میزان خطر سلامت را در صورت تماس ، استنشاق یا بلع ماده نشان می ‌دهد. ارقام از 0 (بدون خطر) تا 4 (خطر شدید) متغیر هستند.

- بخش قرمز (خطرات آتش‌سوزی): این بخش قابلیت اشتعال ماده را نشان می ‌دهد. ارقام از 0 (غیرقابل اشتعال) تا 4 (سوختن بسیار آسان) متغیر هستند.

- بخش زرد (خطرات واکنش‌پذیری): این بخش نشان دهنده‌ پایداری ماده و احتمال واکنش ‌های خطرناک آن است. ارقام از 0 (پایدار) تا 4 (واکنش ‌پذیری شدید یا انفجاری) متغیر هستند.

- بخش سفید (خطرات خاص): این بخش حاوی اطلاعات خاصی در مورد خطرات ماده است. که در سه بخش دیگر گنجانده نشده است. این اطلاعات می ‌تواند شامل اطلاعاتی درباره خطرات زیست محیطی W با علامت آبی ، اکسید کننده بودن (OX) ، رادیواکتیو بودن (رادیواکتیو) یا دیگر اطلاعات مهم باشد.

* نشانه ‌های ایمنی کلر بر اساس NFPA 704

کلر به عنوان یک ماده خطرناک طبقه‌ بندی می ‌شود و نماد NFPA 704 برای آن به شرح زیر است:

- بخش آبی (سلامت): 2 یا 3. تماس با کلر باعث تحریک جدی چشم ، پوست و دستگاه تنفسی می شود. و در غلظت‌ های بالا کشنده می باشد. ارقام دقیق 2 یا 3 بسته به سطح غلظت کلر و مدت زمان قرار گرفتن در معرض آن تعیین می شوند. - بخش قرمز (آتش ‌سوزی): 0. کلر خود به خود قابل اشتعال نیست.

- بخش زرد (واکنش ‌پذیری): 3. کلر به شدت واکنش ‌پذیر است و با بسیاری از مواد به خصوص فلزات و مواد آلی واکنش ‌های شدید و گاه انفجاری می ‌دهد.

- بخش سفید (خطرات خاص): OX (اکسید کننده)؛ این نشان می ‌دهد که کلر یک اکسید کننده قوی است و باعث احتراق مواد قابل اشتعال می شود. همچنین ممکن است نمادهای دیگری مانند W (هشدار خطر زیست محیطی) وجود داشته باشد.

ایمنی کلر در صنایع

EN 378:2008 که اکنون با EN 378- 1:2021 و EN 378- 2:2021 جایگزین شده است. یک استاندارد اروپایی برای سیستم ‌های تبرید و پمپ ‌های حرارتی است. که با مبردهای مختلف از جمله کلر به صورت ترکیبات کلر مانند کلروفلوئوروکربن ها یا CFC ها که در گذشته به عنوان مبرد استفاده می ‌شدند ، نه کلر خالص عنصری کار می ‌کنند. این استاندارد مقررات مربوط به طراحی ، ساخت ، نصب ، بهره ‌برداری و تعمیر و نگهداری سیستم‌ های تبرید را تعیین می ‌کند. و در روند خرید کلر کلران سمنان 65 درصد نیز بسیار حائز اهمیت می باشند.

تا از خطرات مرتبط با نشت ، آتش ‌سوزی و انفجار جلوگیری کند. با توجه به اینکه استفاده از CFC ها به دلیل اثر مخربشان روی لایه اوزون به طور گسترده کنار گذاشته شده است. کاربرد مستقیم این استاندارد برای کلر به عنوان عنصر خالص محدود است. اما اصول ایمنی و مدیریت ریسک در EN 378 برای سایر سیستم ‌های صنعتی که با مواد خطرناک کار می کنند قابل تعمیم و استفاده است.

اگرچه EN 378 مستقیما به کلر عنصری مربوط نمی شود. اصول ایمنی تعریف شده در آن مانند مدیریت نشت ، استفاده از تجهیزات حفاظت فردی ، آموزش پرسنل و روش‌ های واکنش در مواقع اضطراری ، برای صنایعی که با کلر خالص کار می‌ کنند بسیار مفید و مرتبط هستند. این اصول در صنایع مختلف مانند تولید آب آشامیدنی ، صنایع کاغذسازی و صنایع شیمیایی که در آن‌ ها کلر به عنوان ماده اولیه یا محصول مورد استفاده قرار می گیرد.

به کار گرفته می شود. ایجاد برنامه‌ های مراقبت و نگهداری دقیق ، بکارگیری سیستم ‌های هشدار زودهنگام و رعایت دستورالعمل‌ های ایمنی مخصوص کلر ، برای کاهش ریسک حادثه در چنین صنایعی بسیار ضروری است.

استانداردهای ایمنی کلر در صنایع نفت

در صنایع نفت کلر به طور عمده در فرآیندهای تصفیه و پالایش به عنوان مثال در فرایندهای تصفیه آب و یا به عنوان بخشی از مواد شیمیایی مورد استفاده در واکنش های شیمیایی خاص مورد استفاده قرار می گیرد. به دلیل خطرات ذاتی مرتبط با کلر (سمیت ، خوردگی ، واکنش پذیری بالا) رعایت دقیق استانداردهای ایمنی ضروری است. استانداردهای خاص مورد استفاده بسته به کشور ، سازمان و نوع فرآیند متفاوت است. اما برخی از استانداردهای کلی و اصول راهنمای ایمنی عبارتند از:

- ارزیابی دقیق خطرات و تدوین برنامه‌ های کنترل ریسک.

- استفاده از مخازن و تجهیزات مناسب ، سیستم ‌های تهویه و رعایت مقررات مربوطه.

- برنامه واکنش اضطراری شامل اقدامات ایمن‌ سازی ، تخلیه و تجهیزات حفاظتی.

- آموزش کارکنان در مورد خطرات ، اقدامات ایمنی و واکنش به شرایط اضطراری.

- استفاده از ماسک ‌های تنفسی ، دستکش ، لباس و عینک ‌های ایمنی.

- بازرسی ‌های منظم تجهیزات و سیستم‌ های ایمنی.

* استانداردهای مرجع: استانداردهای بین ‌المللی (ISO) و استانداردهای ملی هر کشور مانند OSHA در آمریکا باید در نظر گرفته شوند. شرکت ‌ها نیز معمولاً استانداردهای داخلی خود را دارند که فراتر از الزامات قانونی هستند.

استانداردهای ایمنی کلر در صنایع غذایی

در صنایع غذایی کلر به‌ طور عمده برای گندزدایی و ضدعفونی تجهیزات ، سطوح و آب استفاده می ‌شود. با وجود فوایدش ، کلر یک ماده شیمیایی خطرناک است و استفاده از آن نیازمند رعایت دقیق استانداردهای ایمنی است. تا از آلودگی مواد غذایی و آسیب به سلامت انسان جلوگیری شود. این استانداردها معمولاً ترکیبی از مقررات دولتی و بهترین شیوه ‌های صنعتی هستند. مهم ‌ترین جنبه ‌های استانداردهای ایمنی کلر در صنایع غذایی عبارتند از:

- استفاده از غلظت مناسب کلر برای ضدعفونی مؤثر و جلوگیری از باقی ‌مانده‌ های مضر در مواد غذایی.

- انتخاب نوع کلر (مثلاً هیپوکلریت سدیم) متناسب با کاربرد و رعایت دستورالعمل‌های خاص برای هر نوع.

- ذخیره ‌سازی در ظروف مناسب ، در محل‌ های خشک و خنک و دور از مواد ناسازگار.

- استفاده توسط افراد آموزش ‌دیده با تجهیزات حفاظت فردی (PPE) و تهویه مناسب.

- شستشوی کامل سطوح پس از استفاده.

- کنترل منظم غلظت کلر با استفاده از کیت ‌های آزمایش و ثبت دقیق سوابق.

- آموزش در مورد خطرات ، استفاده ایمن و اقدامات اضطراری.

- دفع ایمن پسماندهای کلر.

مراقبت از کارکنان در محیط‌های کاری کلر

محافظت از کارکنان در محیط ‌های کاری با کلر نیازمند اقدامات جامع است:

1. آموزش کامل در مورد خطرات کلر (استنشاق ، تماس پوستی ، چشمی) روش ‌های کار ایمن ، استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) و اقدامات اضطراری.

2. همیشه از PPE مناسب شامل دستکش مقاوم در برابر مواد شیمیایی ، عینک ایمنی ، ماسک تنفسی (با فیلتر مناسب برای گاز کلر) ، لباس محافظ و چکمه استفاده شود.

3. اطمینان از تهویه مناسب محیط کار برای جلوگیری از تجمع گاز کلر. سیستم ‌های تهویه موضعی و عمومی باید به‌ طور منظم بررسی و نگهداری شوند.

4. برنامه‌ های واکنش به نشت و ریزش کلر با آموزش کارکنان ، تجهیزات مناسب و اقدامات اضطراری (تخلیه ، ایمن سازی منطقه).

5. نظارت منظم بر غلظت کلر در هوا و رعایت استانداردهای ایمنی و بهداشتی. بازرسی منظم تجهیزات و سیستم ‌های ایمنی.

6. داشتن برنامه واکنش به شرایط اضطراری شامل آموزش کارکنان ، تجهیزات اضطراری (دوش و چشم شوی ایمنی) و ارتباط با خدمات اورژانس.

7. ارائه مراقبت ‌های پزشکی لازم در صورت بروز حادثه و انجام معاینات دوره‌ای برای کارکنان.

رعایت این نکات به کاهش خطرات و محافظت از سلامت کارکنان در محیط ‌های کاری با کلر کمک شایانی می‌کند. به یاد داشته باشید که قوانین و مقررات ایمنی مربوط به کلر در هر منطقه ممکن است متفاوت باشد. لذا رعایت قوانین محلی ضروری است.