تأثیر کلر بر ویژگی های ارگانولپتیک محصولات بهداشتی کلردار

مقدمه

کلر بیش از یک قرن پایه و اساس بهداشت و سلامت عمومی بوده است. از کلر برای ضدعفونی آب آشامیدنی، استخر های شنا و سطوح خانگی استفاده می شود و می تواند میکروب های مضر را به شکل موثری از بین ببرد و از بیماری جلوگیری کند. در همین راستا بسیاری از مجموعه ها و مصرف کنندگان برای حفظ کیفیت آب و ایمنی شناگران، به دنبال خرید قرص کلر استخر هستند تا فرآیند گندزدایی به صورت کنترل شده و استاندارد انجام شود. اما واکنش پذیری بالای کلر که آن را به یک گندزدای عالی تبدیل کرده، خصوصیات حسی محصولات تحت ضدعفونی را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. مردم اغلب متوجه مزه یا بوی خاصی در آب یا محصولات پاک کننده حاوی کلر می شوند. در برخی موارد کلر حتی تاثیرات قابل مشاهده ای دارد؛ مانند سفید کردن رنگ ها یا ایجاد خشکی در پوست. به همین دلیل، انتخاب دوز مناسب و استفاده صحیح از ترکیبات کلردار نقش مهمی در کاهش این اثرات ناخواسته دارد. درک این اثرات ارگانولپتیک (حسی) برای ایجاد تعادل بین مزایای بهداشتی و راحتی مصرف کنندگان اهمیت بالایی دارد.

نقش کلر در بهداشت و ضدعفونی

کلر در طیف گسترده ای از محصولات و اقدامات بهداشتی نقش مهمی ایفا می کند. از سیستم های آب شهری گرفته تا پاک کننده های سفیدکننده روزمره، ترکیبات کلر به عنوان ضدعفونی کننده های قوی عمل می کنند که ما را در برابر میکروب ها محافظت می کنند. در سامانه های آب آشامیدنی، مقادیر اندکی کلر آب را هنگام حرکت از تصفیه خانه تا خانه ها ایمن نگه می دارد و باکتری ها و ویروس ها را از بین می برد. استخر ها و چشمه های آب گرم برای حفظ آب شفاف و بهداشتی به مواد شیمیایی حاوی کلر متکی هستند. حتی بسیاری از محصولات پاک کننده خانگی، مانند گندزدا های سطح و سفیدکننده های لباس، از کلر به عنوان ماده موثره استفاده می کنند. در این میان، بررسی مزایا و محدودیت های استفاده از کلر در فرمولاسیون محصولات شوینده کلردار اهمیت زیادی دارد، زیرا انتخاب درست ترکیب و دوز مصرف می تواند هم کارایی ضدعفونی را حفظ کند و هم اثرات نامطلوب حسی را کاهش دهد. این ماده به دلیل ارزان بودن و عملکرد سریع در نابودی پاتوژن ها محبوب است. حضور کلر در این محصولات سطح بالایی از تمیزی را تضمین می کند، اما در عین حال ویژگی های حسی قابل توجهی نیز به همراه دارد بوی مشخص کلر، احتمالاً مزه پس مانده در آب، و اثر سفیدکنندگی رنگ ها. طی دهه ها استفاده از کلر در بهداشت نقش چشمگیری در پیشگیری از بیماری های آب برداشته است و به همین دلیل با وجود برخی کاستی های حسی هنوز هم به طور گسترده استفاده می شود.

درک ویژگی های ارگانولپتیک

ویژگی های ارگانولپتیک به جنبه هایی از یک محصول اشاره دارد که حواس ما را تحت تاثیر قرار می دهند، از جمله مزه، بو, ظاهر و حتی حس لامسه. در زمینه محصولات بهداشتی کلردار، اثرات ارگانولپتیک یعنی هر تغییری در تجربه حسی که در اثر حضور کلر ایجاد می شود. برای مثال طعم یا بویی که آب آشامیدنی پس از کلرزنی پیدا می کند یک نتیجه ارگانولپتیک است. این اصطلاح همچنین تغییرات ظاهری را شامل می شود؛ مانند سفید شدن پارچه ها هنگام شستشو با سفیدکننده کلری یا ظاهر آبی و زلال یک استخر که خوب کلرزنی شده است. احساسات لمسی نیز بخشی از ویژگی های ارگانولپتیک هستند – مانند خشکی که پس از تماس با آب کلردار روی پوست یا مو حس می شود. این عوامل لزوماً به اثربخشی یا ایمنی محصول ربطی ندارند (مقادیر کم کلر که باعث بو یا مزه می شوند مضر نیستند) اما برای رضایت مصرف کننده مهم اند. مردم درباره آب و سایر محصولات بر اساس ظاهر، بو و مزه قضاوت می کنند، پس مدیریت ردپای حسی کلر ضروری است تا مردم به استفاده از این اقدامات بهداشتی ادامه دهد.

طعم کلر در آب آشامیدنی

یکی از معمول ترین اثرات ارگانولپتیک کلر، مزه خاصی است که می تواند به آب آشامیدنی بدهد. بسیاری از مصرف کنندگان طعم اندکی شبیه استخر شنا یا شیمیایی را در آب لوله کشی تجربه کرده اند، به ویژه اگر شرکت آب از ضدعفونی با کلر استفاده کند. برخی افراد حتی می توانند مزه کلر را در غلظت های بسیار پایین در حد چند دهم میلی گرم در لیتر تشخیص دهند و برای فرد متوسط حدود 0.5 میلی گرم در لیتر ممکن است طعم متمایز شبیه وایتکس یا تلخی ایجاد کند. تامین کنندگان آب تلاش می کنند میزان کلر باقی مانده را پایین نگه دارند (معمولاً حدود 0.2 تا 1 میلی گرم در لیتر) تا ضمن حفظ ایمنی، آب بدطعم نشود. با این حال وقتی سطح کلر به سمت محدوده بالاتر نزدیک می شود، تغییر مزه آب مشهود می گردد. این امر می تواند لذت نوشیدنی هایی که با آب لوله کشی تهیه می شوند را تحت تاثیر قرار دهد؛ نوشیدنی هایی مانند قهوه یا چای ممکن است در صورت دم کردن با آب خیلی کلردار طعم مطلوبی نداشته باشند. در حالی که وجود اندکی طعم کلر به برخی افراد اطمینان می دهد که آب ضدعفونی شده است، بسیاری آن را ناخوشایند می دانند. این موضوع باعث شده برخی خانواده ها برای کاهش طعم کلر از صافی های آب استفاده کنند یا اجازه دهند آب قبل از مصرف مدتی بماند تا بین ایمنی و ذائقه، تعادل برقرار کنند.

بوی آب آشامیدنی کلرزده

علاوه بر طعم، بوی آب کلرزده نیز یکی دیگر از جنبه های ارگانولپتیک است که مصرف کنندگان فوراً متوجه آن می شوند. کلر بویی بسیار تند و قابل تشخیص شبیه وایتکس دارد. در آب شیر، حتی یک بوی شیمیایی خفیف نیز می تواند احساس شود اگر کلر باقی مانده در حد بالایی باشد. بسیاری از افراد این بو را دوست ندارد بویی که اغلب به عنوان بوی وایتکس یا بوی استخر توصیف می شود وقتی از شیر آب یا لیوان به مشام می رسد. آستانه تشخیص بوی کلر برای اغلب افراد معمولاً حدود 0.3 تا 1 میلی گرم در لیتر است. یعنی حتی وقتی میزان کلر در محدوده ایمن نگه داشته شده، بینی ممکن است حضور آن را حس کند پیش از آنکه غلظت به سطح خطرناکی برسد. این بو در آب گرم (مثلاً هنگام دوش آب داغ که کلر راحت تر در هوا پخش می شود) یا وقتی آب مدتی در لیوان بماند، واضح تر به مشام می رسد. اگر آب شیر بوی شدید کلر بدهد، با باز گذاشتن آن در ظرف سرباز یا سرد کردنش در یخچال می توان به پراکنده شدن بو کمک کرد. شرکت های آب نیز سعی می کنند میزان کلر را طوری تنظیم کنند که هرگونه بوی وایتکس مانند در حداقل باشد، زیرا بوی بیش از حد کلر یکی از دلایل اصلی شکایت مصرف کنندگان از کیفیت آب است.

تاثیر کلرزنی بر ظاهر آب و سطوح

کلر بر جنبه های ظاهری نیز تاثیر می گذارد. معمولاً کلرزنی با از بین بردن یا جلوگیری از تغییر رنگ، به بهبود ظاهر آب و سطوح کمک می کند. برای مثال، آب آشامیدنی و آب استخر که به خوبی کلرزنی شده اند باید زلال و تمیز به نظر برسند و مانند آب آلوده، کدر یا دارای رنگ سبز (به دلیل جلبک) نباشند. محصولات شوینده حاوی کلر برای لباس اثری سفیدکننده دارند؛ لباس هایی که با سفیدکننده کلری شسته می شوند در نتیجه از بین رفتن لکه ها و رنگدانه ها روشن تر به نظر می رسند (به همین دلیل کلر برای سفید نگه داشتن لباس های سفید بسیار عالی است). در مقابل، همین خاصیت سفیدکنندگی می تواند رنگ ها را از بین ببرد، که یک تغییر ظاهری آشکار است اگر یک پارچه رنگی به طور تصادفی در معرض محلول قوی کلر قرار گیرد. گاهی آب دارای آهن زیاد ممکن است پس از کلرزنی کمی رنگ زنگ زده به خود بگیرد زیرا کلر آهن را اکسید کرده و به ذرات قابل رؤیت تبدیل می کند. این گونه اثرات زیبایی شناختی هستند و به سلامت مربوط نمی شوند، اما برای مصرف کنندگان اهمیت دارند. دیدن رنگ یا کدورت غیرعادی می تواند اعتماد به کیفیت آب را کاهش دهد. بنابراین، با اینکه کلر معمولاً به تمیزتر به نظر رسیدن چیزها کمک می کند، گاهی موجب مشکلات ظاهری مانند سفیدشدن یا تغییر رنگ می شود که باید مدیریت شود.

بوی کلر در استخر های شنا

بوی تندی که معمولاً با استخر های شنا مرتبط است، یکی دیگر از اثرات ارگانولپتیک کلاسیک کلر است. در کمال تناقض، یک استخر که به درستی کلرزنی شده باشد باید فقط بوی ملایمی داشته باشد یا اصلاً بو ندهد. بوی تند کلر که گاهی کنار استخر های سرپوشیده حس می کنید در واقع نشانه وجود کلرامین ها است ترکیباتی که وقتی کلر با عرق، ادرار و دیگر ناخالصی های همراه شناگران واکنش می دهد تشکیل می شوند. این کلرامین ها بوی شیمیایی تند و آزاردهنده ای ایجاد می کنند. اگر شناگران از بوی شدید کلر شکایت کنند یا چشمانشان قرمز و سوزان شود، در واقع اغلب به این معنی است که سطح کلر آزاد خیلی پایین است و کلرامین ها تجمع یافته اند. متصدیان استخر این مشکل را با شوک دادن (اضافه کردن کلر اضافی) به آب برای شکستن کلرامین ها و از بین بردن بو برطرف می کنند. برای شناگران، تاثیر ارگانولپتیک واضح است: یک استخر با کلر بیش از حد یا تعادل شیمیایی نامناسب می تواند بویی بسیار شدید و شیمیایی داشته باشد و باعث سوزش چشم و بینی شود. از سوی دیگر، وقتی سطح کلر در محدوده بهینه نگه داشته شود و شیمی آب به خوبی مدیریت گردد، آب باید تقریباً بو نداشته باشد و شنا در آن راحت باشد. هدف این است که استخر امن و بهداشتی باشد بدون آن بوی کلر زننده ای که می تواند افراد را فراری دهد.

اثرات آب کلردار بر پوست و مو

آب کلردار می تواند روی حس پوست و موی ما پس از تماس نیز تاثیر بگذارد. بسیاری از شناگران متداول متوجه می شوند که موهایشان پس از مدتی شنا خشک یا به شکل کاه درمی آید و پوستشان احساس کشیدگی یا خارش می کند. این به این دلیل است که کلر به عنوان یک اکسنده، روغن های طبیعی را که به طور معمول پوست و مو را مرطوب نگه می دارند از بین می برد. نتیجه آن بافت زبرتر و خشکی بیشتر است یک اثر ارگانولپتیک در حس لامسه. افرادی که موی رنگ شده دارند ممکن است ببینند رنگ موهایشان سریع تر محو می شود یا حتی پس از تماس زیاد با آب استخر رنگ مویشان کمی سبز می زند (رنگ سبز حاصل واکنش کلر با فلزاتی مانند مس در آب است). همچنین اغلب یک بوی مانده وجود دارد: کسی که تازه از استخر کلردار بیرون آمده ممکن است روی پوست و موی خود بوی خفیف کلر را احساس کند. خوشبختانه با کمی مراقبت می توان این عوارض را کاهش داد – مثلاً بعد از شنا دوش بگیرید، از مرطوب کننده استفاده کنید یا برای محافظت از مو و چشم از کلاه شنا و عینک استفاده نمایید. با این حال، حس خشکی و بوی کلر روی بدن از جنبه های حسی شناخته شده آب کلردار است.

کلر در محصولات پاک کننده خانگی

محصولات پاک کننده مبتنی بر کلر معروف ترین آنها وایتکس، سطوح و لباس ها را بسیار موثر ضدعفونی می کنند، اما ویژگی های ارگانولپتیک شدیدی هم به همراه دارند. به محض اینکه درِ بطری وایتکس باز شود یا یک پاک کننده حاوی کلر استفاده گردد، بوی تندی متصاعد می شود. آن بوی مشخص وایتکس برای بعضی ها نشان دهنده تمیز بودن محیط است، اما برای برخی دیگر تند و آزاردهنده است. استفاده از وایتکس برای تی کشیدن زمین، ضدعفونی حمام یا شستن لباس می تواند باعث شود کل محیط تا مدتی بوی کلر بگیرد. این بو در اصل همان اثر گاز کلر مانند در استخر یا آب است، فقط هنگام استفاده در نظافت خانه به شکل غلیظ تری احساس می شود. کلر می تواند بینی و گلو را تحریک کند و اگر بدون تهویه استفاده شود، می تواند باعث سرفه یا آبریزش چشم می شود نشانه های روشنی که حواس ما حضور کلر را تشخیص می دهند. از نظر ظاهری، پاک کننده های حاوی کلر لکه ها و کپک را از بین می برند اما اگر نادرست به کار روند می توانند به پارچه ها یا سطوح نیز بی رنگی یا رنگ بری بدهند. بنابراین تاثیر حسی مواد پاک کننده کلردار دو لبه است از یک سو بو اطمینان می دهد که محیط ضدعفونی شده، اما از سوی دیگر می تواند در مقادیر زیاد زننده یا حتی خطرناک باشد. به طور کلی توصیه می شود هنگام استفاده از وایتکس آن را به نسبت مناسب رقیق کنید و جریان هوا را برقرار کنید تا بوی کلر که گریزی از آن نیست در حد قابل تحملی بماند و پس از نظافت پراکنده شود.

بوی کلر و کیفیت هوای داخل ساختمان

وقتی محصولات حاوی کلر در فضای بسته به کار می روند، می توانند بر کیفیت هوا و بو در محیط داخلی تاثیر بگذارند. بوی تند وایتکس یا سایر گندزدا های کلردار ممکن است مدت ها پس از اتمام نظافت در هوا باقی بماند، به ویژه در فضا های بسته با تهویه ضعیف. اگرچه باقی ماندن بوی خفیف می تواند به برخی افراد حس تمیزی بدهد، اما وجود طولانی مدت یا شدید بوی کلر در خانه ناخوشایند است و حتی ممکن است موجب ناراحتی خفیف تنفسی شود. تنفس هوای اشباع از بخارات کلر می تواند بینی و گلو را تحریک کند واکنش فوری بدن ما به این ماده شیمیایی. برای مثال، تمیز کردن یک حمام کوچک با آب داغ و وایتکس می تواند به سرعت فضای آن را پر از بخار غلیظ کلر کند که چشم ها را می سوزاند. این وضعیت آسایش افراد را تحت تاثیر قرار می دهد و ممکن است باعث شود افراد تا وقتی هوا تهویه نشده از آن محل دوری کنند. توصیه می شود هنگام استفاده از وایتکس حتما پنجره ها را باز کنید یا هواکش را روشن کنید تا بو به سطح ناراحت کننده نرسد. علاوه بر این، فرمولاسیون بسیاری از پاک کننده های امروزی شامل رایحه یا اکسنده های جایگزین است تا بوی تند را ملایم تر کنند. به طور خلاصه، کلر می تواند فضای خانه را از نظر حسی به شدت تحت تاثیر قرار دهد فضا را تمیز اما با بویی شیمیایی باقی می گذارد بنابراین تهویه مناسب و انتخاب هوشمندانه محصولات برای داشتن محیط داخلی دلپذیر مهم است.

ترکیبات کلر در محصولات بهداشت دهان

ترکیبات مبتنی بر کلر نیز به دلیل خواص ضد میکروبی در برخی از محصولات بهداشت دهان استفاده شده اند و این موارد هم می توانند اثرات ارگانولپتیک قابل توجهی داشته باشند. یک نمونه بارز دی اکسید کلر است که گاه در دهانشویه هایی برای مقابله با بوی بد دهان (هالیتوز) به کار می رود. دی اکسید کلر در حالی که در خنثی کردن باکتری های بدبو بسیار موثر است، می تواند پس مزه یا بوی شیمیایی خفیفی بر جا بگذارد. برخی مصرف کنندگان اندکی طعم کلر مانند یا شیمیایی را بلافاصله پس از آبکشی دهان گزارش می کنند، اگرچه در فرمول های خوب با طعم نعناع یا دیگر اسانس ها آن را پوشانده اند. ترکیب دیگر کلرهگزیدین است (یک ماده ضدعفونی کننده حاوی کلر که معمولاً توسط دندانپزشک تجویز می شود) که بدنام به این است که باعث تغییر در درک مزه می شود. بسیاری از افراد پس از مدتی استفاده از دهانشویه کلرهگزیدین از مزه تلخ یا فلزی و کاهش موقت حس چشایی خود گزارش می دهند. همچنین استفاده طولانی مدت می تواند موجب لک شدن موقت روی دندان و زبان شود. این عوارض حسی یکی از دلایلی است که دهانشویه های کلرهگزیدین معمولاً فقط برای دوره کوتاه توصیه می شوند با وجود قدرت میکروب کشی بالایشان. تمام این نمونه ها بر یک توازن در مراقبت دهان تاکید دارند: ترکیبات حاوی کلر می توانند با کاهش باکتری ها بهداشت را بهبود بخشند، اما تاثیر آنها بر حس (مزه یا بو) باید در حدی باشد که مردم واقعاً مایل باشند به طور منظم از این محصولات استفاده کنند.

محصولات جانبی کلر و طعم های ناخواسته

واکنش کلر با مواد آلی می تواند محصولات جانبی شیمیایی ایجاد کند که برخی از آنها اثرات ارگانولپتیک خاص خود را دارند. وقتی کلر به آبی که حاوی برخی مواد آلی طبیعی یا آلاینده ها است اضافه می شود، ممکن است ترکیباتی تولید کند که مزه و بویی متفاوت از خود کلر دارند. یک مثال کلاسیک تشکیل کلروفنول ها است زمانی که کلر با ترکیبات فنلی (مثلاً از تجزیه مواد گیاهی یا برخی لوله های پلاستیکی) واکنش می دهد. کلروفنول ها آستانه چشایی و بویایی فوق العاده پایینی دارند حتی چند قسمت در میلیارد از آنها می تواند طعم دارویی یا ضدعفونی کننده در آب ایجاد کند. این طعم شیمیایی یا شبیه بیمارستان یکی از شکایات شناخته شده درباره کیفیت آب است، حتی اگر میزان خود کلر خیلی بالا نباشد. نمونه دیگر در محیط خانگی رخ می دهد: اگر وایتکس با آمونیاک مخلوط شود، بخارات کلرامین تشکیل می دهد که بوی تیز و آزاردهنده ای دارد؛ اگر با یک اسید (مثل سرکه) مخلوط شود، گاز کلر آزاد می کند که بوی تند و خفه کننده ای دارد. این بوهای قوی هشدار واضحی از ترکیب نادرست مواد شیمیایی هستند. به طور کلی، بسیاری از طعم ها یا بو های غیرعادی که همراه با کلرزنی ایجاد می شوند ناشی از همین واکنش های ثانویه هستند. متخصصان تصفیه آب اغلب فرآیندها را تنظیم می کنند (مثلاً پیش ماده های معینی را پیش از کلرزنی حذف می کنند یا از ضدعفونی کننده دیگری استفاده می کنند) تا این محصولات جانبی موجب مشکلات حسی در آب نهایی نشوند.

کلر و کلرامین: تفاوت در ویژگی های حسی

کلرامین یک جایگزین ضدعفونی برای کلر است که بسیاری از شهر ها در تصفیه آب به کار می گیرند و از نظر تاثیر بر حواس با کلر تفاوت دارد. از نظر شیمیایی، کلرامین (معمولاً مونوکلرامین) از ترکیب کلر و آمونیاک تشکیل می شود. قدرت گندزدایی آن کمی کمتر است، اما پایدارتر است و به این ترتیب امکان باقی ماندن طولانی تر در شبکه توزیع را دارد. یکی از دلایلی که شرکت های آب به کلرامین روی می آورند کاهش مشکلات طعم و بو در آب است. کلرامین در مقایسه با کلر آزاد بوییدن و چشیدن بسیار خفیف تری دارد. در واقع مردم معمولاً حضور کلرامین را تا زمانی که غلظتش حدود 3 میلی گرم در لیتر یا بیشتر باشد متوجه نمی شوند، در حالی که حتی کسری از این مقدار کلر آزاد برای اکثر افراد کاملاً مشهود است. آبی که با کلرامین تصفیه شده باشد عموماً مزه خنثی تر یا بی مزه تری دارد و از آن تیزی مزه وایتکس مانند کلر خبری نیست. برخی ممکن است هنوز کمی طعم شیمیایی یا شبیه استخر حس کنند، اما به طور کلی شکایات بسیار کمتری ایجاد می کند. البته معاوضه هایی وجود دارد: کلرامین به اندازه کلر قوی نیست و حذف آن از آب دشوارتر است (پس هر مزه خفیفی که ایجاد کند مگر با فیلتر از بین نمی رود). با این وجود، کاهش قابل توجه در تاثیرات حسی یکی از دلایل اصلی است که بسیاری از سیستم های آبرسانی شهری با وجود نیاز به تنظیمات عملیاتی، کلرامین را انتخاب کرده اند.

جایگزین های کلر در گندزدایی و اثرات حسی آنها

برای ضدعفونی و گندزدایی تنها راه استفاده از کلر نیست؛ چندین روش جایگزین وجود دارند که هر کدام اثر متفاوتی بر ویژگی های حسی می گذارند. برای مثال، ازن در برخی سیستم های تصفیه آب و حتی استخر ها به کار می رود. ازن یک گندزدای قوی است که پس از عمل دیگر هیچ باقی مانده شیمیایی پایداری در آب برجای نمی گذارد، بنابراین وقتی کارش را انجام داد مزه یا بوی ماندگاری در آب باقی نمی ماند (البته خود ازن هنگام کاربرد بوی تازۀ تندی شبیه هوای پس از رعد و برق دارد). نور فرابنفش (UV) گزینه دیگری برای ضدعفونی آب و هوا است. UV هیچ ماده ای به آب اضافه نمی کند یعنی هیچ ماده شیمیایی اضافه نمی شود و در نتیجه هیچ طعم یا بویی نیز ایجاد نمی کند. البته چون اثری باقی گذار ندارد، گاهی پس از UV یک ماده ضدعفونی ثانویه (مثل کمی کلر) اضافه می کنند تا آب در مسیر لوله ها ایمن بماند. در استخر ها و جکوزی ها، برخی سیستم ها به جای کلر از برم استفاده می کنند. برم بوی مخصوص خودش را دارد که اغلب از کلر ملایم تر توصیف می شود اما همچنان شیمیایی و قابل توجه است و می تواند یک بوی ضعیف روی پوست باقی بگذارد. همچنین اکسنده های غیرکلری مثل آب اکسیژنه یا پراستیک اسید در برخی کاربرد های گندزدایی خاص (مانند صنایع غذایی یا بیمارستانی) استفاده می شوند. این مواد تقریباً هیچ بوی پایداری ندارند پراستیک اسید بویی شبیه سرکه دارد و به ترکیبات بی ضرر تجزیه می شوند، هرچند برای تصفیه حجم زیادی از آب آشامیدنی متداول نیستند. هر یک از این روش ها باید اثربخشی را با ملاحظات عملی متعادل کنند، اما نشان می دهند که می توان بدون استفاده سنتی از کلر به ضدعفونی دست یافت و اثرات جانبی حسی کمتری را تجربه کرد.