خاموشی ها و تهدید سلامت عمومی از طرق کمبود کلر برای تصفیه آب

کلر و نقش حیاتی آن در سلامت آب آشامیدنی

کلر یک ماده گندزدای بسیار قوی است که نقش حیاتی در تامین آب آشامیدنی سالم دارد. از دهه های گذشته تاکنون ، تقریبا تمام شبکه های آب شهری برای ضدعفونی کردن آب از کلر استفاده می کنند. دلیل این امر توانایی کلر در نابود کردن گستره ی وسیعی از میکروب ها ، باکتری ها و ویروس های بیماری زا است. وقتی مقدار کافی کلر به آب اضافه شود ، این ماده عوامل بیماری زا مانند وبا ، حصبه ، هپاتیت A و دیگر بیماری های منتقله از آب را از بین می برد. به همین دلیل کلرزنی آب یکی از ارکان اصلی حفظ سلامت عمومی به شمار می آید. در طول تاریخ افزودن کلر به منابع آب آشامیدنی از شیوع گسترده بیماری های مرگبار جلوگیری کرده است. برای مثال پس از رایج شدن گندزدایی آب با کلر ، موارد بیماری هایی مانند وبا و تیفوئید به طور چشمگیری کاهش یافت. کلر نه تنها میکروب های موجود در آب را از بین می برد ، بلکه با باقی ماندن مقدار اندکی کلر آزاد در آب (کلر باقیمانده) از آلودگی مجدد آب در مسیر لوله کشی تا رسیدن به دست مصرف کننده جلوگیری می کند.

خاموشی ها چگونه باعث کمبود کلر در تصفیه آب می شوند؟

خاموشی های گسترده می توانند به طور مستقیم بر تولید و تامین کلر تاثیر بگذارند. فرآیند صنعتی تولید کلر وابسته به مصرف زیاد برق است و کارخانه ها برای تولید این ماده نیازمند جریان مداوم برق هستند. وقتی برق قطع می شود و کارخانه دچار خاموشی می گردد ، تولید کلر نیز متوقف خواهد شد. حتی یک خاموشی چند ساعته می تواند باعث کاهش قابل توجه در حجم کلر تولیدی شود ، چه برسد به خاموشی های مکرر یا طولانی مدت. علاوه بر این قطعی برق بر سیستم های تصفیه آب شهری نیز اثر می گذارد. تاسیسات تصفیه آب برای تزریق کلر به جریان آب از پمپ ها و تجهیزات برقی استفاده می کنند. در صورت نبود برق یا کافی نبودن توان ژنراتورهای پشتیبان ممکن است مقدار کلر لازم به آب تزریق نشود. همچنین اگر قطعی برق ادامه پیدا کند یا به دفعات رخ دهد ، کارخانه ها قادر به جبران کمبود تولید نخواهند بود و ذخایر کلر به تدریج مصرف می شود. این وضعیت می تواند بحران در تامین کلر ایجاد کند که اثرات آن مستقیما بر کیفیت آب آشامیدنی نمایان خواهد شد. پیش آمده که خرابی برق در یک کارخانه تولید مواد گندزدا باعث کمبود کلر در یک منطقه بزرگ شده و مقامات را ناچار به اعمال محدودیت مصرف آب کرده است. بنابراین خاموشی ها از دو جنبه تولید و توزیع، تامین کلر مورد نیاز برای تصفیه آب را تهدید می کنند.

پیامدهای خطرناک کمبود کلر برای سلامت عمومی

کمبود کلر در سیستم آب شهری می تواند پیامدهای بسیار خطرناکی برای سلامت عمومی داشته باشد. وقتی میزان کلر در آب آشامیدنی کاهش پیدا کند یا به صفر برسد ، فرصت برای رشد و تکثیر میکروب های بیماری زا فراهم می شود. آب بدون کلر یا با کلر ناکافی می تواند حامل انواع باکتری ها و ویروس های مضر باشد. در این شرایط بیماری های منتقله از آب به سرعت در جامعه شیوع پیدا می کنند. یکی از جدی ترین خطرات بروز بیماری وبا است که از طریق آب آلوده منتقل می شود و می تواند در مدت کوتاهی افراد زیادی را مبتلا کند. همچنین خطر ابتلا به بیماری هایی نظیر اسهال خونی ، حصبه (تیفوئید)، هپاتیت A و انواع انگل های روده ای افزایش می یابد. کودکان ، سالمندان و افرادی که سیستم ایمنی ضعیف تری دارند بیشترین آسیب از این وضعیت می بینند ، چرا که بدن آن ها در مقابل عفونت های آب آلوده آسیب پذیرتر است. پیامدهای ناشی از آب تصفیه نشده می تواند شامل شیوع گسترده بیماری ، افزایش مراجعه به مراکز درمانی و حتی موارد مرگ و میر باشد. همچنین چنین وضعیتی موجب نگرانی عمومی شده و اعتماد مردم به شبکه آب رسانی را کاهش می دهد. در چنین شرایط بحرانی شاید مسئولین مجبور شوند به مردم توصیه کنند آب را قبل از مصرف بجوشانند یا از قرص های گندزدای خانگی استفاده کنند که همیشه عملی نیست.

تجربه های جهانی : وقتی کلر برای تصفیه آب کمیاب شد

تجربه های جهانی نشان می دهد که کمبود کلر یک تهدید واقعی است که می تواند هر کشوری را متاثر کند. در سال های اخیر در نقاط مختلف دنیا مواردی از کمبود کلر برای تصفیه آب رخ داده است. برای مثال در سال ۲۰۲۱ یک اختلال برقی در یک کارخانه بزرگ تولید کلر در آمریکای شمالی باعث توقف تولید و ایجاد کمبود کلر در چندین ایالت شد. مقامات محلی وضعیت اضطراری اعلام کردند و از مردم خواستند مصرف آب را به حداقل برسانند تا کلر موجود صرفا برای مصارف ضروری مانند آب آشامیدنی و بهداشت تامین شود. در آن رخداد، شهرهای دارای ذخایر بیشتر بخشی از کلر خود را به مناطق دچار کمبود رساندند و همزمان با محدود کردن مصرف غیرضروری ، تلاش شد آب آشامیدنی با همان کلر محدود ایمن باقی بماند. در نمونه ای دیگر مناطق جنگ زده ای بوده اند که بدلیل آسیب دیدن زیرساخت ها و قطع زنجیره تامین مواد تصفیه آب ، مدت ها نتوانستند به میزان کافی کلر تهیه کنند. نتیجه این کمبود شیوع گسترده بیماری هایی مانند وبا بود که به یک بحران بهداشتی بزرگ تبدیل شد. این نمونه ها نشان می دهند که هرگاه تامین کلر به هر دلیلی مختل شود ، سلامت عمومی جامعه به سرعت در معرض خطر قرار می گیرد. از این رو درس مهمی که از جهان می گیریم آن است که باید همیشه برای چنین بحران هایی آماده بود.

راهکارهایی برای مقابله با کمبود کلر در زمان بحران

برای جلوگیری از تبدیل کمبود کلر به یک بحران سلامت عمومی باید راهکارهای موثری در نظر گرفته شود. یکی از مهم ترین اقدامات داشتن ذخایر احتیاطی کلر است. شرکت های آب و سازمان های مسئول می توانند مقدار معینی از کلر یا مواد ضدعفونی کننده جایگزین را به عنوان ذخیره نگهداری کنند تا در صورت بروز اختلال در تولید ، برای مدت کوتاهی پاسخگوی نیاز باشند. اقدام دیگر تجهیز کارخانه های تولید کلر و تاسیسات تصفیه آب به ژنراتورهای پشتیبان و سیستم های برق اضطراری است تا در زمان خاموشی نیز عملکرد آن ها ادامه پیدا کند. همچنین باید تنوع در تامین کنندگان کلر مدنظر قرار گیرد ؛ تکیه نکردن بر یک منبع تامین واحد باعث می شود در صورت از کار افتادن یک کارخانه ، منابع دیگری در دسترس باشند. در کنار این اقدامات استفاده از روش های گندزدایی جایگزین نیز می تواند مفید باشد. به عنوان مثال در شرایط اضطراری می توان از ازن یا اشعه فرابنفش برای ضدعفونی آب بهره گرفت ، هر چند این روش ها معمولا به اندازه کلر در حفظ ماندگاری اثر ضدعفونی در شبکه لوله موثر نیستند. آموزش مردم نیز اهمیت دارد ؛ مردم باید بدانند در صورت افت کیفیت آب ، چگونه آب را بجوشانند یا از مواد گندزدای خانگی استفاده کنند تا خطر بیماری کاهش یابد. مجموعه این راهکارها می تواند کمک کند که حتی در زمان بحران و خاموشی ، تامین آب سالم استمرار داشته باشد.

اهمیت آمادگی و مدیریت بحران برای حفظ کیفیت آب

تجربه حوادث مختلف نشان می دهد که آمادگی و مدیریت بحران در حفظ کیفیت آب آشامیدنی نقشی کلیدی دارد. بحران کمبود کلر ناشی از خاموشی ها یا حوادث دیگر را می توان با برنامه ریزی صحیح تا حد زیادی مهار کرد. پیشگیری بهتر از درمان است ؛ به همین دلیل مسولین باید از قبل سناریوهای احتمال قطع برق و کمبود مواد تصفیه آب را در نظر بگیرند و برای آن ها طرح های عملیاتی داشته باشند. تشکیل تیم های واکنش سریع در شرکت های آب و مراکز بهداشتی ، آموزش کارکنان برای مقابله با شرایط اضطراری و تدوین دستورالعمل های روشن برای اقدام فوری در صورت کاهش کیفیت آب از جمله این اقدامات است. مثلا صدور به موقع هشدار جوشاندن آب یا اطلاع رسانی درباره صرفه جویی در مصرف آب می تواند تاثیر زیادی در کاهش خطرات داشته باشد. هماهنگی بین بخشی نیز اهمیت دارد ؛ نهادهای تامین برق ، آب و بهداشت باید با هم همکاری کنند تا در مواقع بحران ، اولویت تامین برق به تاسیسات حیاتی آب داده شود و توزیع کلر به شکل عادلانه مدیریت شود. در نهایت سرمایه گذاری در زیرساخت های مقاوم و داشتن نقشه های آماده برای شرایط اضطراری ، ضامن آن است که حتی در مواجهه با خاموشی های گسترده ، سلامت عمومی از طریق تامین آب سالم حفظ شود.