خطرات احتمالی قرص کلر برای سلامتی

قرص کلر چیست و چرا استفاده می ‌شود ؟

قرص‌ های کلر معمولاً حاوی هیپوکلریت کلسیم (Ca(ClO)₂) یک ترکیب شیمیایی قوی با خاصیت اکسیدکنندگی و گندزدایی هستند. این قرص‌ ها به ‌دلیل خاصیت ضدعفونی ‌کنندگی قوی به ‌طور گسترده برای تصفیه و گندزدایی آب آشامیدنی ، استخرهای شنا ، منابع آب کشاورزی و حتی ضدعفونی سطوح در محیط ‌های بهداشتی و صنعتی مورد استفاده قرار می ‌گیرند. این ترکیبات با آزادسازی کلر فعال میکروارگانیسم‌ های مضر را از بین برده و آب و محیط را پاکیزه می‌ کنند. استفاده از قرص‌ های کلر در کنار ارزیابی هزینه و فواید ، روش رایج و مؤثری برای کنترل آلودگی‌ های میکروبی و حفظ سلامت عمومی محسوب می ‌شود ، البته با رعایت دقیق دستورالعمل ‌های ایمنی.

مکانیسم اثر قرص کلر در نابودی میکروارگانیسم‌ ها

قرص‌ های کلر با آزادسازی یون ‌های هیپوکلریت (ClO⁻)اثر ضدعفونی ‌کنندگی خود را اعمال می‌ کنند. این یون ‌ها با اکسیداسیون قوی ساختار پروتئین ‌ها و اسیدهای نوکلئیک موجود در دیواره سلولی و درون میکروارگانیسم ‌ها (باکتری ‌ها ، ویروس ‌ها ، قارچ‌ ها و غیره) را تخریب می ‌کنند. این تخریب ساختاری باعث اختلال در عملکردهای حیاتی سلول و در نهایت مرگ میکروارگانیسم‌ ها می ‌شود. مکانیسم دقیق این عمل به نوع میکروارگانیسم و غلظت کلر آزاد شده بستگی دارد اما به ‌طور کلی اثر اکسیداتیو هیپوکلریت عامل اصلی نابودی عوامل بیماری ‌زا است.

قرارگیری در معرض کلر ؛ چه اشکالی دارد ؟

تماس با کلر می ‌تواند از طریق تنفس بخارات ، تماس پوستی با محلول‌ های کلردار و یا بلع اتفاقی رخ دهد. استنشاق بخارات کلر منجر به سوزش مجاری تنفسی ، سرفه ، تنگی نفس و در موارد شدید به ادم ریوی می شود. تماس پوستی با محلول‌ های کلردار سبب تحریک ، سوزش و سوختگی پوست می ‌شود. بلع اتفاقی نیز موجب سوزش دهان ، مری و معده می شود ، همراه با تهوع ، استفراغ و درد شکمی. شدت عوارض جانبی به غلظت کلر ، مدت زمان تماس و حساسیت فرد بستگی دارد. در موارد شدید باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.

خطرات تنفسی ناشی از استنشاق بخارات کلر

بخارات کلر به ‌شدت تحریک ‌کننده ‌مجاری تنفسی هستند. استنشاق حتی مقادیر کم آن می ‌تواند منجر به سوزش گلو ، بینی و ریه ‌ها ، سرفه ‌های شدید و تنگی نفس شود. در موارد جدی ‌تر بخارات کلر سبب التهاب شدید مجاری تنفسی (برونشیت شیمیایی) ، تشدید آسم و در نهایت ادم ریوی می ‌شود. شدت این عوارض به غلظت کلر در هوا و مدت زمان تماس بستگی دارد. افراد مبتلا به بیماری ‌های تنفسی پیش از این در برابر بخارات کلر بسیار آسیب ‌پذیرتر هستند. بنابراین در محیط ‌های کار با کلر تهویه مناسب و استفاده از ماسک‌ های تنفسی استاندارد الزامی است.

عوارض گوارشی ناشی از مصرف یا بلع اشتباهی

بلع اشتباهی قرص‌ های کلر یا محلول ‌های غلیظ آن عوارض گوارشی شدیدی را در پی دارد. این عوارض شامل سوزش شدید دهان ، مری و معده ، تهوع و استفراغ شدید ، درد شکمی و اسهال است. در موارد جدی ‌تر سوختگی ‌های شیمیایی بافت‌ های گوارشی و خونریزی داخلی رخ می ‌دهد. این عوارض به دلیل خاصیت خورندگی قوی هیپوکلریت کلسیم است. در صورت بلع اتفاقی باید فوراً با اورژانس تماس گرفته و اقدامات درمانی لازم انجام شود. شستشوی دهان و مری با آب فراوان قبل از رسیدن کمک‌ های پزشکی می‌ تواند مفید باشد.

تأثیر قرص کلر بر پوست و بافت‌ های حساس

تماس مستقیم قرص کلر یا محلول ‌های کلردار با پوست باعث سوزش ، قرمزی ، خارش و التهاب پوست می شود. در افراد حساس احتمال بروز واکنش ‌های آلرژیک و درماتیت تماسی وجود دارد. تماس طولانی ‌مدت یا غلظت‌ های بالای کلر می ‌تواند به سوختگی‌ های شیمیایی پوست منجر شود. چشم‌ ها به‌ ویژه نسبت به کلر بسیار حساس هستند و تماس با آن می ‌تواند سبب سوزش شدید ، قرمزی و اشک ریزش شود. بنابراین استفاده از دستکش ، عینک محافظ و لباس مناسب در حین کار با قرص‌ های کلر الزامی است و در صورت تماس اتفاقی باید محل آلوده را با آب فراوان شستشو داد.

سمیت مزمن کلر ؛ تأثیرات بلند مدت بر بدن

قرارگیری طولانی ‌مدت در معرض کلر حتی در سطوح پایین به تجمع مواد کلردار در بافت ‌های بدن به‌ ویژه در کبد و کلیه ‌ها منجر می شود. این تجمع می ‌تواند عملکرد طبیعی این اندام ‌ها را مختل کرده و به بروز نارسایی ‌های کلیوی یا کبدی منجر شود. علاوه بر این برخی مطالعات نشان می ‌دهند که کلر بر سیستم عصبی مرکزی نیز تأثیر گذاشته و به بروز مشکلات عصبی مانند اختلالات شناختی یا اختلالات حرکتی منجر می شود. این اثرات به ‌طور معمول به‌ صورت تدریجی و در طول زمان بروز می‌ کنند و تشخیص آن ‌ها دشوار است.

خطرات قرص کلر برای کودکان و سالمندان

کودکان و سالمندان به دلیل سیستم ایمنی ضعیف ‌تر و حساسیت بیشتر بافت‌ های بدن در برابر عوارض جانبی کلر آسیب ‌پذیرتر هستند. در کودکان استنشاق بخارات کلر یا تماس پوستی با آن می ‌تواند منجر به مشکلات تنفسی شدیدتر ، التهاب شدید پوست و واکنش‌ های آلرژیک شود. در سالمندان عوارض ناشی از کلر می ‌تواند به دلیل کاهش عملکرد ارگان ‌ها شدیدتر و طولانی‌ تر باشد. همچنین این گروه ممکن است به دلیل اختلالات شناختی در تشخیص علائم اولیه مسمومیت با کلر دیرتر اقدام کنند.

تداخل کلر با سایر مواد شیمیایی یا دارویی

ترکیب کلر با برخی مواد شیمیایی دیگر واکنش ‌های شیمیایی خطرناک و آزادسازی گازهای سمی را در پی دارد. مثلاً مخلوط کردن کلر با اسیدها باعث تولید گاز کلرین (Cl₂) می ‌شود که بسیار سمی و خطرناک است. ترکیب کلر با آمونیاک نیز تولید کلرامین‌ ها می‌ کند که برای سلامتی مضر هستند. همچنین برخی داروها ممکن است با کلر تداخل کرده و اثر بخشی آنها را کاهش دهند یا عوارض جانبی آنها را تشدید کنند. قبل از استفاده از قرص‌ های کلر باید از عدم وجود مواد ناسازگار در محیط اطمینان حاصل شود و در صورت نیاز با متخصصان مشورت گردد.

علائم مسمومیت با قرص کلر ؛ از خفیف تا شدید

علائم مسمومیت با قرص کلر بسته به میزان و نوع تماس از خفیف تا شدید متغیر است. علائم خفیف شامل سوزش چشم ، بینی و گلو ، سرفه ، عطسه و سردرد خفیف است. در موارد شدیدتر تنگی نفس ، درد قفسه سینه ، سوزش شدید پوست ، تهوع ، استفراغ ، اسهال و حتی شوک رخ می ‌دهد. در صورت تماس با پوست ، قرمزی ، سوزش و تاول زدن مشاهده می ‌شود. استنشاق غلظت ‌های بالای بخارات کلر می ‌تواند به ادم ریوی منجر شود که یک وضعیت تهدیدکننده‌ ی حیات است. علائم عصبی مانند گیجی ، سرگیجه و تشنج نیز در مسمومیت ‌های شدید گزارش شده است.

اقدامات فوری در صورت تماس یا بلع قرص کلر

در صورت تماس پوستی بلافاصله محل آلوده را با آب فراوان و به مدت حداقل 15 دقیقه بشویید. اگر کلر به چشم برخورد کرد حداقل 15 دقیقه چشم ‌ها را با آب جاری بشویید و پلک ‌ها را باز نگه دارید. در صورت استنشاق بخارات کلر فرد را به هوای آزاد منتقل کنید. اگر قرص کلر بلعیده شد به فرد شیر یا آب فراوان بنوشانید مگر اینکه پزشک دستور دیگری داده باشد. هرگز سعی در القای استفراغ نکنید. در تمام موارد تماس یا بلع باید فوراً با اورژانس تماس گرفته و فرد را تحت نظر پزشک قرار دهید. در صورت امکان بسته ‌بندی قرص کلر را برای ارائه اطلاعات به پزشک همراه داشته باشید.

قرص کلر و تأثیر آن بر سیستم ایمنی بدن

در حالی که کلر در غلظت ‌های مناسب برای ضدعفونی کاربرد دارد در معرض قرارگیری طولانی مدت و غلظت‌ های بالای آن می ‌تواند اثرات سویی بر سیستم ایمنی داشته باشد. کلر به سلول‌ های دفاعی بدن از جمله گلبول ‌های سفید خون (لنفوسیت‌ ها) آسیب رسانده و توانایی آنها را در مبارزه با عفونت ‌ها کاهش می دهد. این امر فرد را مستعد ابتلا به بیماری‌ های عفونی و اختلالات خود ایمنی می‌ کند. برخی مطالعات نشان داده ‌اند که کلر بر تولید آنتی ‌بادی ‌ها و عملکرد سیستم ایمنی ذاتی نیز تأثیر منفی می گذارد. این اثرات معمولاً به‌ صورت تدریجی و با قرارگیری مکرر در معرض کلر رخ می ‌دهند. اهمیت رعایت دقت در استفاده از قرص ‌های کلر و پرهیز از تماس ‌های غیرضروری با آن برای حفظ سلامت سیستم ایمنی بسیار مهم است.

مصرف ایمن قرص کلر در تصفیه آب آشامیدنی

مصرف ایمن قرص کلر در تصفیه آب آشامیدنی مستلزم رعایت دقیق دستورالعمل ‌هاست. قبل از استفاده اطلاعات روی بسته ‌بندی را به ‌دقت مطالعه کنید. میزان مصرف کلر به کیفیت آب و حجم آن بستگی دارد و باید به ‌دقت محاسبه شود. از غلظت‌ های بیش از حد مجاز خودداری کنید. پس از تصفیه برای حذف باقی‌ مانده کلر و جلوگیری از طعم و بوی نامطبوع از روش ‌هایی مانند جوشاندن یا استفاده از فیلترهای کربنی استفاده کنید. همیشه آب را قبل از مصرف آزمایش کنید تا از حذف کامل میکروارگانیسم ‌ها و رسیدن به غلظت مناسب کلر اطمینان حاصل شود. در صورت هر گونه تردید از متخصصین کمک بگیرید.