قرص کلر و ویژگی ‌های آن

قرص کلر چیست ؟ معرفی و ساختار شیمیایی

قرص‌ های کلر مواد جامد متراکم و پایدار هستند که به عنوان منبعی مؤثر از کلر فعال در تصفیه آب مورد استفاده قرار می‌ گیرند. این قرص ‌ها حاوی ترکیبات شیمیایی نظیر هیپوکلریت کلسیم (Ca(ClO)₂) یا دی ‌کلرو ایزوسیانورات سدیم (NaDCC) هستند. هیپوکلریت کلسیم ، نمک کلسیم اسید هیپوکلرو است و با رهاسازی یون هیپوکلریت (ClO⁻) در آب ، اثر گندزدایی خود را اعمال می ‌کند. NaDCC، نمک سدیم اسید دی ‌کلرو ایزوسیانوراتیک است که به‌ صورت کریستالی سفیدرنگ وجود دارد و با آزادسازی اسید هیپوکلرو و دی اکسید کربن در آب خاصیت ضدعفونی کنندگی نشان می دهد. این ترکیبات با آزادسازی کلر آزاد (Cl₂) یا گونه ‌های فعال کلر میکروارگانیسم ‌ها را از بین می ‌برند و آب را ضدعفونی می‌ کنند.

کاربردهای اصلی قرص کلر در تصفیه و ضدعفونی

در سیستم‌ های تصفیه آب آشامیدنی از این قرص ‌ها برای از بین بردن باکتری ‌ها ، ویروس ‌ها و سایر میکروارگانیسم ‌های بیماری ‌زا استفاده می ‌شود و امنیت آب شرب را تأمین می ‌کند. در استخرهای شنا قرص ‌های کلر برای ضدعفونی آب و جلوگیری از رشد جلبک‌ ها و باکتری ‌ها به‌ کار می ‌روند. در کشاورزی برای گندزدایی سیستم ‌های آبیاری قطره ‌ای و جلوگیری از انتقال بیماری‌ ها از طریق آب ، از قرص ‌های کلر بهره می ‌برند. همچنین در برخی صنایع از این قرص ‌ها برای ضدعفونی سطوح و تجهیزات و پاکسازی آب ‌های صنعتی استفاده می ‌شود. انتخاب نوع و غلظت مناسب قرص کلر به نوع کاربرد و شرایط آب بستگی دارد.

ترکیبات شیمیایی رایج در ساخت قرص کلر

پس از بررسی مبانی و مفاهیم کلی دربار کلر ، نوبت به بررسی ترکیبات شیمیایی این ماده می رسد. قرص‌ های کلر به منظور آزادسازی تدریجی کلر فعال در آب از ترکیبات شیمیایی مختلفی بهره می ‌برند. هیپوکلریت کلسیم [Ca(ClO)₂] یک ترکیب رایج و مؤثر است که با حل شدن در آب یون ‌های هیپوکلریت (ClO⁻) را آزاد می ‌کند. این یون‌ ها عامل اصلی گندزدایی در این روش هستند. دی‌ کلرو ایزوسیانورات سدیم (NaDCC) نیز به عنوان یک جایگزین پایدارتر و کارآمدتر مورد استفاده قرار می‌ گیرد. NaDCCدر تماس با آب اسید هیپوکلرو (HOCl) تولید می‌ کند که قدرت ضدعفونی‌کنندگی بالایی دارد. برخی فرمولاسیون ‌ها ترکیبی از این دو ماده و یا افزودنی ‌های دیگر برای بهبود پایداری و کارایی را شامل می ‌شوند.

مزایای استفاده از قرص کلر نسبت به کلر مایع

در بررسی شرایط خرید کلر ، قرص ‌های کلر مزایای قابل توجهی نسبت به کلر مایع ارائه می ‌دهند. حمل و نقل و نگهداری آن‌ ها به دلیل پایداری بیشتر و عدم نیاز به شرایط ویژه بسیار آسان ‌تر است. ماندگاری طولانی ‌تر قرص ‌ها ، هزینه‌ های ذخیره‌ سازی و حمل ‌و نقل را کاهش می ‌دهد. دوزدهی دقیق ‌تر قرص‌ ها کنترل میزان کلر آزاد شده در آب را به ‌راحتی ممکن می ‌سازد. این امر راندمان ضدعفونی را بالا برده و از مصرف بیش از حد کلر جلوگیری می‌ کند. علاوه بر این خطر تماس مستقیم با محلول غلیظ کلر مایع در استفاده از قرص‌ ها به حداقل می ‌رسد و ایمنی کاربر را افزایش می ‌دهد. این ویژگی‌ ها قرص ‌های کلر را برای مصارف خانگی و صنعتی به ‌ویژه در مکان ‌هایی با دسترسی محدود به تاسیسات تصفیه آب به گزینه ‌ای ایده ‌آل تبدیل کرده است.

نحوه عملکرد قرص کلر در آب و آزادسازی کلر فعال

قرص ‌های کلر با انحلال در آب یون‌ ها یا مولکول‌ های حاوی کلر را آزاد می ‌کنند. این یون ‌ها / مولکول ‌ها با واکنش با آب اسید هیپوکلرو HOCl تولید می ‌کنند. HOCl یک اکسیدکننده قوی است که با مکانیسم‌ های مختلف به نابودی میکروارگانیسم ‌ها می‌ پردازد. HOCl به دیواره سلولی باکتری ‌ها و ویروس ‌ها نفوذ کرده و با پروتئین ‌ها و اسیدهای نوکلئیک آن‌ ها واکنش داده ، آن ‌ها را غیرفعال می ‌کند. علاوه بر HOCl، یون هیپوکلریت (OCl⁻) نیز در محلول وجود دارد که نقش گندزدایی مشابهی هرچند با قدرت کمتر ایفا می ‌کند. سرعت آزادسازی کلر فعال به ترکیب شیمیایی قرص و شرایط محیطی از جمله دما و PH آب بستگی دارد. این فرایند تا زمانی که تمام ماده فعال قرص حل شود ادامه می ‌یابد.

ویژگی‌ های فیزیکی و شیمیایی قرص کلر

قرص‌ های کلر به ‌طور معمول به شکل قرص ‌های جامد ، سفید یا کرم ‌رنگ با ظاهر متراکم و کریستالی تولید می‌ شوند. بوی تند و مشخص کلر یکی از ویژگی ‌های بارز آن‌ ها است. این ترکیبات دارای نقطه ذوب بالا و فشار بخار پایین می ‌باشند که نشان دهنده پایداری نسبی آن‌ ها در شرایط معمولی است. حلالیت قرص ‌های کلر در آب کنترل‌ شده و متغیر است و بسته به ترکیب شیمیایی (هیپوکلریت کلسیم ، دی ‌کلرو ایزوسیانورات سدیم و غیره) و افزودنی ‌های موجود در فرمولاسیون متفاوت خواهد بود. برخی قرص ‌ها به منظور کنترل سرعت انحلال با پوشش‌ های محافظتی پوشانده می ‌شوند. غلظت ماده فعال کلر یک ویژگی کلیدی در تعیین قدرت گندزدایی قرص است و معمولاً بر روی بسته‌ بندی محصول درج می ‌شود.

تفاوت قرص کلر آهسته‌ حل و سریع‌ حل در کاربرد

قرص ‌های کلر آهسته ‌حل به ‌گونه ‌ای فرموله شده ‌اند که کلر را به ‌آرامی و در طول یک بازه زمانی طولانی ‌تر آزاد می‌ کنند. این ویژگی آن‌ ها را برای کاربردهای بلندمدت مانند ضدعفونی استخرهای شنا ، مخازن آب و سیستم ‌های تصفیه آب مناسب می ‌سازد. قرص ‌های سریع‌ حل کلر را در مدت زمان کوتاهی رها می‌ کنند و برای ضدعفونی فوری و سریع آب به ‌عنوان مثال در مواقع اضطراری یا برای گندزدایی ابزار و تجهیزات به کار می ‌روند. انتخاب نوع قرص بستگی به نیاز کاربرد و میزان کلر مورد نیاز در طول زمان دارد. قرص‌ های آهسته ‌حل به‌ طور مداوم سطح کلر را در آب حفظ می‌ کنند در حالی که قرص ‌های سریع‌ حل یک شوک کلر اولیه ایجاد می‌ کنند.

جدول دوز مصرفی قرص کلر بر اساس نوع مصرف

دوز مناسب قرص کلر به عوامل متعددی وابسته است و نمی ‌توان دوز واحدی را برای تمام موارد تعیین کرد. حجم آب ، میزان آلودگی اولیه ، نوع قرص (غلظت ماده فعال) و هدف ضدعفونی (آب شرب ، استخر ، غیره) همگی در تعیین مقدار مصرف مؤثر هستند. برای آب شرب با آلودگی کم ، دوز کمتری نسبت به آب استخر با آلودگی بالا نیاز است. همیشه به دستورالعمل ‌های تولیدکننده روی بسته ‌بندی محصول توجه کنید. استفاده از کیت ‌های آزمایش کلر کمک می ‌کند تا میزان کلر باقیمانده در آب را کنترل کرده و از دوز صحیح اطمینان حاصل کنید.

ایمنی در حمل و نگهداری قرص کلر

این ترکیبات باید در ظروف در بسته ، در مکانی خشک و خنک ، دور از تابش مستقیم نور خورشید و منابع حرارتی نگهداری شوند. محیط نگهداری باید به خوبی تهویه شود تا از تجمع گازهای احتمالی جلوگیری شود. از تماس قرص ‌ها با مواد قابل اشتعال و یا مواد ناسازگار شیمیایی باید به ‌شدت اجتناب شود. همواره قرص ‌ها را دور از دسترس کودکان و افراد ناآگاه نگهداری کنید. در حین حمل و نقل از ظروف مقاوم و مناسب استفاده کنید تا از آسیب دیدگی و نشت احتمالی جلوگیری شود. هرگونه نشتی را با احتیاط و با استفاده از تجهیزات ایمنی مناسب رفع کنید.

نحوه استفاده ایمن از قرص کلر در مصارف خانگی و صنعتی

همیشه از دستکش ‌های مقاوم شیمیایی و عینک محافظ استفاده کنید تا از تماس مستقیم با پوست و چشم جلوگیری شود. محیط کار باید به خوبی تهویه شود تا از استنشاق بخارات کلر جلوگیری شود. قبل از استفاده دستورالعمل‌ های روی بسته ‌بندی را به ‌دقت مطالعه کنید و مقدار دقیق مورد نیاز را محاسبه کنید. در صورت تماس تصادفی با پوست یا چشم بلافاصله با آب فراوان شستشو دهید و به پزشک مراجعه کنید. در مصارف صنعتی رعایت پروتکل ‌های ایمنی کار با مواد شیمیایی الزامی است. پس از استفاده دستان خود را کاملا بشویید و لباس ‌های آلوده را تعویض کنید.

مقایسه قرص کلر با گاز کلر و پودر کلر

گاز کلر ماده ‌ای بسیار خطرناک و خورنده با نیاز به تجهیزات تخصصی برای جابجایی و استفاده است. پودر کلر نیز حساسیت بالایی به رطوبت دارد و خطر تماس با چشم و پوست را به دنبال دارد. در مقابل قرص‌ های کلر فرمی ایمن ‌تر و کاربردی‌ تر از کلر ارائه می ‌دهند. این قرص ‌ها به‌ راحتی قابل حمل و نگهداری بوده و خطرات ذاتی گاز و پودر کلر را ندارند. با آزادسازی تدریجی کلر فعال کنترل دوز و کاربرد آسان‌ تر می ‌شوند. بسته ‌بندی‌ های استاندارد قرص کلر امکان جابجایی و ذخیره‌ سازی امن را فراهم کرده و خطرات ناشی از نشت و تماس مستقیم را به حداقل می ‌رسانند.

ماندگاری و تاریخ انقضای قرص کلر چقدر است ؟

ماندگاری قرص ‌های کلر به عواملی چون نوع ترکیب شیمیایی ، شرایط نگهداری و کیفیت تولید بستگی دارد. به طور کلی قرص ‌های کلر در شرایط نگهداری مناسب (محیط خشک و خنک ، دور از نور مستقیم خورشید و رطوبت) می ‌توانند تا ۳ سال خاصیت ضدعفونی ‌کنندگی خود را حفظ کنند. اما این زمان می‌تواند کمتر یا بیشتر از این بازه زمانی باشد. همیشه به تاریخ انقضا درج ‌شده بر روی بسته ‌بندی محصول توجه کنید. پس از گذشت تاریخ انقضا ممکن است قدرت گندزدایی قرص ‌ها کاهش یابد و استفاده از آن ‌ها توصیه نمی ‌شود. برای اطمینان از عملکرد مطلوب قرص ‌ها را در شرایط صحیح نگهداری کنید.